I LO w Jaśle

Patron naszej szkoły

Król Stanisław Leszczyński – patron Liceum Ogólnokształcącego w Jaśle – żył najdłużej ze wszystkich polskich monarchów i jako jedyny spośród królów elekcyjnych sięgał dwukrotnie, choć niezbyt szczęśliwie, po koronę Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Przeżył blisko 90 lat. Urodził się we Lwowie 20 października 1677 r., a zmarł w Luneville (Francja) 23 lutego 1766 r. Był synem Rafała i Anny z Jabłonowskich. Wywodził się więc z bardzo znanego i wielce wpływowego rodu, związanego głównie z Wielkopolską. Leszczyńscy od wielu pokoleń piastowali godności senatorskie i ministralne w dawnej Rzeczpospolitej. Gospodarni i oszczędni, wykazywali szczególne zainteresowanie problemami kultury i życia artystycznego. Byli także skoligaceni z licznymi możnymi rodzinami w całym kraju i nie pomijali żadnej okazji, by dodać sobie blasku, cokolwiek bowiem robili, czynili to z myślą o splendorze własnego rodu.

Początki burzliwej kariery politycznej Stanisława Leszczyńskiego przypadają na okres, gdy sława i potęga Polski, jeszcze widocznie w jego dzieciństwie, gwałtownie załamują się w wyniku splotu wielorakich przyczyn wewnętrznych i niekorzystnych uwarunkowań zewnętrznych. Mówiąc o życiu i działalności Stanisława Leszczyńskiego, trzeba widzieć go na tle jego epoki. Jego umysłowość i rozległość zainteresowań da się zrozumieć wtedy, gdy weźmiemy pod uwagę, że był to człowiek inteligentny i wykształcony, zwolennik reform i zręczny dyplomata, typowy przedstawiciel nadciągającej epoki Oświecenia.

Dzięki małżeństwu z Katarzyną Opalińską (1698r.) umocnił swoją pozycję w Wielkopolsce i stał się jednym z najbogatszych ludzi w Rzeczpospolitej. Po śmierci ojca Rafała staną na czele Wielkopolskiej Opozycji przeciwko królowi Augustowi II Wettinowi. W okresie wojny północnej (1700 – 1721) opowiedział się po stronie króla szwedzkiego Karola XII i należał do inicjatorów Konfederacji Warszawskiej, która ogłosiła detronizację Augusta II (1704 r.).

Wysunięty jako kandydat do tronu polskiego przez Karola XII został wybrany w czasie elekcji 2 lipca 1704 r., natomiast aktu koronacji dokonał dopiero w roku następnym (4 października 1705 r.) Stanisław Leszczyński już jako król podpisał traktat współpracy ze Szwecją, uznając jej częściową władzę nad osłabioną Polską. Po zrzeczeniu się przez Augusta II Wettina korony polskiej w 1706 r. Stanisław Leszczyński uzyskał poparcie większości rodów magnackich, natomiast zabrakło mu popularności wśród szlachty, która składała na nowego króla winę za surowe i represyjne rządy szwedzkie w Polsce. Po klęsce Karola XII pod Połtawą w wojnie z Rosją (1709 r.) Stanisław Leszczyński, opuszczony przez niedawnych zwolenników i pozbawiony poparcia szwedzkiego, schronił się początkowo w Szczecinie, potem w Szwecji, skąd udał się do Turcji z nadzieją znalezienia pomocy w utrzymaniu się na tronie Polskim. W Turcji przebywał także Karol XII szukając w tym kraju zwolenników i poparcia dla swoich planów dalszej walki z carem Piotrem I.

Tymczasem na tron Polski wrócił z Saksonii August II Wettin i panował na nim przy pomocy Rosji jeszcze przez ponad dwadzieścia lat, do swojej śmierci w 1733 r. W tej sytuacji Stanisław Leszczyński, pozbawiony nadziei na pomoc w realizacji swoich ambitnych planów, opuścił Turcję i osiadł w Europie zachodniej, początkowo w Zweibrucken (Księstwo Dwóch Mostów nad Renem) a następnie w Wissemburgu (Alzacja) bezskutecznie podejmując kolejne próby odzyskania korony polskiej. Istotny wpływ na poprawienie sytuacji politycznej i podniesienie nadszarpniętego splendoru rodu Leszczyńskich wywarło niespodziewane małżeństwo córki Stanisława Marii z królem francuskim Ludwikiem XV (1725 r.). Przed Stanisławem Leszczyńskim otworzyła się znów realna możliwość powrotu na tron polski.

Po śmierci Augusta II Wettina, dzięki poparciu dyplomacji francuskiej i wzrastającej popularności w kraju, przede wszystkim wśród szlachty domagającej się – jak kiedyś po Wazach – „Piasta” na tronie, Stanisław Leszczyński został ponownie obrany, tym razem ogromną większością głosów, królem Polski (12 września 1733 r.)) Jednakże interwencja Rosji doprowadziła do nowej elekcji 5 października 1733 r., w czasie której drugim królem Polski „wybrano” Augusta III Wettina. W tej sytuacji Stanisław Leszczyński uszedł do Gdańska, a następnie, w związku z obleganiem miasta przez wojska rosyjskie i koniecznością kapitulacji, po bohaterskie zresztą obronie, schronił się na terytorium Prus – w Królewcu (w przebraniu chłopa) Nie wierząc w powodzenie walki toczonej tylko polskimi siłami, zrezygnował z objęcie przywództwa nad konfederacją szlachecką zawiązaną w Dzikowie pod Tarnobrzegiem przez starostę jasielskiego Adama Tarłę w 1734 roku, apelując jedynie o pomoc do Francji, Szwecji, Turcji i Prus. Z powodu braku wystarczającego dla realizacji swoich planów poparcia, wyraził zgodę na abdykację 26 stycznia 1736 roku, otrzymując w zamian dożywotnie panowanie w Księstwie Lotaryngii i Baru oraz prawo używania tytułu królewskiego.

Końcowy rozdział burzliwych dziejów Stanisława Leszczyńskiego upłynął już stosunkowo spokojnie. Ostatnie trzydzieści lat życia poświęcił przede wszystkim ożywionej działalności gospodarczej, kulturalnej i charytatywnej. Zasłynął jako mecenas sztuki i architektury. Na swym dworze w Luneville gromadził najwybitniejszych koryfeuszy życia umysłowego Europy. Szczycił się także mianem „dobroczynnego filozofa”. W jego otoczeniu znajdowało się wielu wybitnych Polaków, z którymi często prowadził dysputy wokół palących spraw narodowych. Mimo skromnych środków rozwinął ożywioną działalność budowlaną, a troska o poddanych i organizowanie akcji dobroczynnych zjednały mu wśród niechętnych początkowo mieszkańców Lotaryngii sympatię i serdeczne przywiązanie. Z utworzonej w Luneville akademii rycerskiej wyszło liczne grono późniejszych polskich dowódców wojskowych i działaczy politycznych.

W tym też okresie swego życia Stanisław Leszczyński rozwinął ożywioną działalność literacką i filozoficzną. Pisał dużo, a jego poglądy na aktualne sprawy polityczne były oryginalne i postępowe. Stanisławowi Leszczyńskiemu przypisywane jest autorstwo jednego z najciekawszych traktatów politycznych XVIII wieku, postulujących głęboką naprawę Rzeczypospolitej pt. „Głos wolny wolność ubezpieczający” – 1749 r. Jest to dzieło wybitne i stanowi ważne ogniwo krytyki wad polskiego ustroju, i wysuwa śmiałe projekty postępowych reform. Stanisław Leszczyński domaga się w swoim traktacie zmian w położeniu chłopa, postulując wprowadzenie gospodarki czynszowej i wolności osobistej dla tej najliczniejszej warstwy społecznej, wskazuje na potrzebę podźwignięcia miast, poprawy handlu i rozwoju przemysłu. Domaga się ulepszenia aparatu państwowego poprzez ograniczenie liberum veto, uporządkowanie zasad wolnej elekcji, usprawnienie władzy centralnej, powiększenie liczby wojska do 100 tysięcy itp.

Poglądy potomnych na osobę i działalność Stanisława Leszczyńskiego ulegały ciągłym zmianom i skrajnym wahaniom – od apologii, poprzez ostrożną krytykę, do potępienia. Dzisiaj, z perspektywy blisko 230 lat od śmierci króla Stanisława Leszczyńskiego – patrona naszej Szkoły, ocena jego długiego życia, a przede wszystkim dokonań i zasług w dziedzinie szeroko pojętej kultury oraz propozycji reform ustrojowych państwa, musi wypaść pozytywnie.

Liceum Ogólnokształcące w Jaśle nosi imię króla Stanisława Leszczyńskiego od 1919 roku. W tym właśnie roku Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej na prośbę grona nauczycielskiego nadała Szkole oficjalną nazwę: „Państwowe Gimnazjum im. Króla Stanisława Leszczyńskiego w Jaśle”.

Trudno po latach ustalić – z powodu braku dokumentacji szkolnej, zniszczonej w czasie II wojny światowej – czym kierowali się nasi koledzy przed laty zgłaszając do władz państwowych propozycję zatwierdzenia patrona Szkoły w osobie Stanisława Leszczyńskiego. Istnieją w tej sprawie różne domniemania. Najbardziej jednak prawdopodobne wydaje się to które mówi o powiązaniach starosty jasielskiego w latach 1733 – 1744 Adama Tarły ze Stanisławem Leszczyńskim w okresie jego ponownego przejmowania władzy królewskiej po śmierci Augusta II Wettina. W dniu 5 listopada 1734 roku bowiem zwolennicy Stanisława Leszczyńskiego – jak już wspomniano w innym miejscu – zawiązali w Dzikowie pod Tarnobrzegiem konfederację pod przewodnictwem właśnie Adama Tarły. Celem konfederatów, Którzy liczyli na pomoc Francji i Prus, była walka z Saksonią i Rosją o polityczną niezależność Rzeczypospolitej i przeprowadzenie reform ustrojowych. Konfederacja dzikowska upadła, król Stanisław Leszczyński abdykował i wyjechał do Francji, ale przyjazne stosunki między nim, a starostą jasielskim utrzymywały się nadal, o czym świadczy także pobyt Adama Tarły w Lotaryngii w latach 1738 – 1741. Być może więc, że te odniesienia historyczne zadecydowały o przyjęciu przez Szkołę jako patrona króla Stanisława Leszczyńskiego. Liceum Ogólnokształcące w Jaśle jest prawdopodobnie jedyną szkołą średnią noszącą jego imię.

W jasielskim liceum kolejne pokolenia nauczycieli i uczniów pielęgnują w różnej formie bogate tradycje Szkoły, w tym także związane z jej patronem. W Szkole organizuje się ku jego czci akademie i apele, na lekcjach historii uczniowie zapoznają się dokładnie z jego życiem i działalnością, w budynku Szkoły znajduje się stała ekspozycja poświęcona królowi Stanisławowi Leszczyńskiemu.

Adres szkoły

ul. Czackiego 4
38-200 Jasło
+48 13 446 34 64
1lojaslo@interia.pl