Historia C.K. Gimnazjum i Liceum


powrót


Na roz­le­głym ob­sza­rze Ga­li­cji, mię­dzy No­wym Są­czem, Tar­no­wem i Sam­bo­rem, Ja­sło by­ło pierw­szym mia­stem, w któ­rym utwo­rzo­no Gim­na­zjum. By­ło to w roku 1868 Utwo­rze­nie Gim­na­zjum by­ło jed­nym z waż­niej­szych fak­tów hi­sto­rii Ja­sła dru­giej po­ło­wy XIX wie­ku, zwa­żyw­szy na ro­lę, ja­ką mia­ło ono ode­grać w ostat­nim pół­wie­czu nie­wo­li na­ro­do­wej. Okres au­to­no­mii stwo­rzył ko­rzyst­ne wa­run­ki po­li­tycz­ne, kul­tu­ral­ne i oświa­to­we dla roz­wo­ju szkol­nic­twa, w tym dla Gim­na­zjum ja­siel­skie­go. W roku 1867 raj­cy ja­siel­scy, z ini­cja­ty­wy Jó­ze­fa Ko­ra­lew­skie­go, za­słu­żo­ne­go bur­mi­strza Ja­sła pod­ję­li uchwa­łę w spra­wie za­ło­że­nia Gim­na­zjum w Ja­śle.

W okre­sie obej­mu­ją­cym lata 1868 – 1938, gim­na­zjum ja­siel­skie prze­cho­dzi­ło wie­le re­form. Zmie­ni­ła się nie tyl­ko jego na­zwa, ale i typ szko­ły, a w związ­ku z tym do­sto­so­wy­wa­no do nich od­po­wied­nie pla­ny i pro­gra­my na­ucza­nia. Do­wo­dem za­ufa­nia ze stro­ny władz szkol­nych by­ło przy­zna­ne od sa­me­go po­cząt­ku pra­wo pu­blicz­ne. Od roku 1875 sta­ło się bo­wiem Gim­na­zjum za­kła­dem pań­stwo­wym, 8–kla­so­wym o fi­lo­lo­gicz­no – kla­sycz­nym kie­run­ku kształ­ce­nia.

Gim­na­zjum ja­siel­skie mo­że po­szczy­cić się w tym okre­sie spo­rą licz­bą dy­rek­to­rów i pro­fe­so­rów, któ­rzy roz­bu­dza­li w uczniach szla­chet­ne idee i go­rą­cą mi­łość do kra­ju oj­czy­ste­go, do­star­cza­li mło­dzie­ży od­po­wied­nie­go za­so­bu wie­dzy oraz wnie­śli swój wkład w roz­wój ba­dań na­uko­wych i roz­wój ży­cia kul­tu­ral­ne­go re­gio­nu. Du­żą po­moc w na­ucza­niu sta­no­wi­ły zbio­ry na­uko­we, któ­re po­więk­sza­no z roku na rok. Szko­ła po­sia­da­ła du­że bi­blio­te­ki (pro­fe­sor­ską i uczniow­ską)) licz­ne eks­po­na­ty na na­ukę geo­gra­fii, hi­sto­rii, ma­te­ma­ty­ki, śpie­wu i ry­sun­ków oraz do­bre, wy­po­sa­żo­ne w po­mo­ce na­uko­we ga­bi­ne­ty: fi­zycz­ny, przy­rod­ni­czy itp.

Struk­tu­ra spo­łecz­na by­ła zróż­ni­co­wa­na. Naj­wię­cej uczniów po­cho­dzi­ło z ro­dzin chłop­skich, na­stęp­nie urzęd­ni­czych, da­lej ku­piec­kich i miesz­czań­skich. W szko­le wie­le uwa­gi po­świę­ca­no za­rów­no pro­ce­so­wi na­ucza­nia jak i pra­cy wy­cho­waw­czej, w kształ­to­wa­niu po­staw ide­owo – wy­cho­waw­czych. Zwłasz­cza jak pod­kre­ślał okól­nik RSK z 1886 roku „przy­wią­zy­wa­nia do naj­do­stoj­niej­szej dy­na­stii” Wbrew za­bor­cy dą­że­nia i my­śli mło­dzie­ży by­ły uczu­cia­mi pło­mien­ne­go pa­trio­ty­zmu, a do­wo­dem ta­kiej po­sta­wy by­ła pra­ca w taj­nych kół­kach oraz udział w taj­nych or­ga­ni­za­cjach tj. „O­rzeł Bia­ły” „Or­ga­ni­za­cja Na­ro­do­wa”. Osią­gnię­ciem tej pra­cy, któ­ra ob­ję­ła więk­szość szkół śred­nich by­ło bu­dze­nie du­cha na­ro­do­we­go, uzu­peł­nie­nie wy­kształ­ce­nia szkol­ne­go, a tak­że przy­go­to­wa­nie mło­dzie­ży do sa­mo­dziel­ne­go zdo­by­wa­nia wie­dzy. Dla­te­go też z gim­na­zjum ja­siel­skie­go wy­szedł bar­dzo po­waż­ny za­stęp abi­tu­rien­tów, któ­rzy w póź­niej­szych cza­sach wy­róż­ni­li się jako wy­bit­ni ucze­ni, dzia­ła­cze po­li­tycz­ni oraz war­to­ścio­wi na­uczy­cie­le. Do nich za­li­cza­ni są m.in.: Ka­sper Woj­nar, Igna­cy So­larz z Oł­pin, Ka­zi­mierz Weis, Ru­dolf We­igl, Hugo Ste­in­haus, Sta­ni­sław Pi­goń, Sta­ni­sław Paw­łow­ski, Sta­ni­sław Ka­dyi, Sta­ni­sław Proń czy Ma­rian Gu­mow­ski.

Okres 1912 – 1921 na­le­żał do naj­trud­niej­szych w roz­wo­ju za­kła­du. Nie bez wpły­wu bo­wiem na dzia­łal­ność szko­ły po­zo­sta­wa­ły ta­kie wy­da­rze­nia, jak trwa­ją­ca w la­tach 1914 – 1918 woj­na świa­to­wa, roz­pad mo­nar­chii au­stro – wę­gier­skiej oraz po­wsta­nie nie­pod­le­głej Pol­ski. Po wy­bu­chu I woj­ny świa­to­wej i wkro­cze­niu do Ja­sła wojsk ro­syj­skich na­uka zo­sta­ła prze­rwa­na a bu­dy­nek za­ję­ły od­dzia­ły woj­sko­we, któ­re w znacz­nym stop­niu zde­wa­sto­wa­ły pra­cow­nie przed­mio­to­we. Dla nad­ro­bie­nia za­le­gło­ści spo­wo­do­wa­nych prze­rwą w pra­cy szko­ły w roku szkol­nym 1915/16 re­ali­zo­wa­no pro­gram na­ucza­nia dwóch lat. W la­tach 1914 – 1918 służ­bę woj­sko­wą peł­ni­ło 262 uczniów, 16 pro­fe­so­rów i dwóch woź­nych tu­tej­sze­go gim­na­zjum.

Od­zy­ska­nie nie­pod­le­gło­ści przez Pol­skę nio­sło ze so­bą wie­le trud­nych i zło­żo­nych pro­ble­mów, za­rów­no w sfe­rze we­wnętrz­nej, jak i po­li­ty­ce za­gra­nicz­nej. Jed­nym z nich był pro­blem gra­nic w tym zwłasz­cza gra­ni­cy wschod­niej. Na apel Na­czel­ne­go Wo­dza o po­wszech­ną mo­bi­li­za­cję, mło­dzież ja­siel­skie­go gim­na­zjum po­sta­no­wi­ła, że wszy­scy, po­cząw­szy od 16 roku ży­cia, z wy­jąt­kiem cho­rych i zu­peł­nie nie­zdat­nych do służ­by woj­sko­wej, za­cią­gną się jako ochot­ni­cy w sze­re­gi wal­czą­cych. Uchwa­łę ta­ką po­wzię­ła z po­cząt­kiem lip­ca, przy­stę­pu­jąc jed­no­cze­śnie do ćwi­czeń woj­sko­wych w wy­zna­czo­nych punk­tach zbor­nych. Licz­ba ochot­ni­ków wy­no­si­ła oko­ło 300, w tym dwóch pro­fe­so­rów: Ro­man Sa­phier i dyr. Za­kła­du Ja­kub Ku­ska. Udział mło­dzie­ży gim­na­zjal­nej w woj­nie pol­sko – ro­syj­skiej 1920 roku za­zna­czył się szcze­gól­nie w bi­twie pod Fir­le­jów­ką (6.XI­.1920r.)) W bi­twie tej po­le­gli bo­ha­ter­ską śmier­cią prof. Ro­man Sa­phier i 8 uczniów.

No­wą erę w dzie­jach pol­skie­go szkol­nic­twa okre­su II Rze­czy­po­spo­li­tej za­po­cząt­ko­wa­ła re­for­ma szkol­na, któ­ra we­szła w ży­cie w 1932 roku. Zgod­nie z usta­wą z dnia 11.II­.1932 roku szko­ły śred­nie ogól­no­kształ­cą­ce po­dzie­lo­ne zo­sta­ły na 4 –let­nie gim­na­zja i 2 –let­nie li­cea. W gim­na­zjach obo­wią­zy­wał pro­gram jed­no­li­ty, po któ­re­go prze­ro­bie­niu ucznio­wie zda­wa­li tzw. ma­łą ma­tu­rę.

Li­ceum re­ali­zo­wa­ło pro­gram zróż­ni­co­wa­ny w za­leż­no­ści od przed­mio­tów kie­run­ko­wych, po czym ucznio­wie zda­wa­li eg­za­min doj­rza­ło­ści, któ­ry da­wał pra­wo wstę­pu na wyż­sze uczel­nie. Za­kres za­in­te­re­so­wań mło­dzie­ży, w okre­sie 20 –le­cia, roz­sze­rza­ły licz­ne or­ga­ni­za­cje i ko­ła za­in­te­re­so­wań np. SKO, Kram Spół­dziel­czy „Spo­łem” „Brat­nia po­moc uczniom” PCK, LO­PiP, har­cer­stwo. Or­ga­ni­zo­wa­no róż­ne im­pre­zy kul­tu­ral­ne oraz gry i za­ba­wy to­wa­rzy­skie. Kła­dzio­no na­cisk na wszech­stron­ne wy­cho­wa­nie uczniów, w tym głów­nie na wy­cho­wa­nie na­ro­do­we. S. Łem­pic­ki, mó­wiąc o ide­ale wy­cho­waw­czym w tym okre­sie stwier­dził, że „mu­si ono być pol­sko – na­ro­do­we i pań­stwo­we, kształ­cą­ce w mło­dym po­ko­le­niu za­rów­no kult i sza­cu­nek wo­bec pań­stwa jak i ofiar­ność i obo­wiąz­ko­wość”.

Wy­buch II woj­ny świa­to­wej w 1939 roku po­grze­bał am­bit­ne pla­ny i na­dzie­je. Hi­tle­row­cy ra­bo­wa­li i nisz­czy­li do­ro­bek po­ko­leń Ja­ślan, zgo­to­wa­li śmierć, wię­zie­nia i obo­zy wie­lu miesz­kań­com, do­ko­ny­wa­li eks­ter­mi­na­cji lud­no­ści ży­dow­skiej. W od­po­wie­dzi na re­pre­sje na­ro­dził się ruch opo­ru. W Ja­śle i w re­gio­nie dzia­ła­ły ugru­po­wa­nia pol­skie­go pod­zie­mia: AK, GL, BCH, po­dej­mu­jąc wal­kę z oku­pan­tem. W trud­nych do­świad­cze­niach wo­jen­nych spraw­dzi­ły się cha­rak­te­ry na­uczy­ciel i uczniów. Kon­spi­ra­cyj­na pra­ca oświa­to­wa, oku­pa­cyj­ne eg­za­mi­ny i ma­tu­ry to do­świad­cze­nie pa­trio­tycz­ne­go za­an­ga­żo­wa­nia na­uczy­cie­li tj. Ka­zi­mie­rza Płacz­ka, Le­ona Kró­la, Ka­zi­mie­rza Kra­jew­skie­go, Alek­san­dra Droz­da. Po znisz­cze­niu mia­sta, jed­nym, co po­zo­sta­ło po daw­nym Gim­na­zjum, by­ła wol­no­sto­ją­ca sala gim­na­stycz­na. Dzię­ki oso­bi­ste­mu za­an­ga­żo­wa­niu dy­rek­to­ra Jana Li­sow­skie­go, miej­sco­we­go spo­łe­czeń­stwa i by­łych uczniów, w 1962 roku zo­stał od­da­ny do użyt­ku nowy bu­dy­nek. Tra­dy­cje i duch pa­trio­tycz­ny in­spi­ro­wa­ły rów­nież szcze­gól­ne dzia­ła­nia na­uczy­cie­li i uczniów w la­tach 80–tych. Wy­da­rze­nie sierp­nia 1980 roku mia­ły swo­je wpły­wy tak­że w re­jo­nie ja­siel­skim i w na­szej Szko­le.

Mimo na­pięć i emo­cji cha­rak­te­ry­stycz­nych dla tych cza­sów, szko­ła nie­prze­rwa­nie i ryt­micz­nie re­ali­zo­wa­ła swo­je pod­sta­wo­we za­da­nia w dzie­dzi­nie kształ­ce­nia i wy­cho­wa­nia mło­de­go po­ko­le­nia. Dzia­łal­ność na­uko­wych kół po­za­lek­cyj­nych i or­ga­ni­za­cji szkol­nych stwa­rza­ła i stwa­rza moż­li­wość po­głę­bie­nia wie­dzy. Do­wo­dem tego jest du­ży pro­cent ab­sol­wen­tów, któ­rzy z po­wo­dze­niem po­dej­mu­ją na­ukę w szko­łach wyż­szych i po­ma­tu­ral­nych.


powrót